k ben heel regelmatig in Den Haag”, vertelt Helen Mertens. Ze is voorzitter van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (UMCNL, voorheen NFU). “Dat combineer ik met mijn werk als bestuursvoorzitter van Maastricht UMC+.” Als ze de afgelopen maanden in Den Haag was, voor formele of informele ontmoetingen, kwam het verkiezingsmanifest van UMCNL al snel op tafel. “Zorg en gezondheid is voor iedereen belangrijk, dat raakt iedere burger”, zegt Mertens. “Alleen zien we dat het niet per se het thema is dat in Den Haag de meeste aandacht krijgt.”

De trom roeren

Volgens professionele lobbyisten is de aanloop naar de verkiezingen dé tijd om de trom te roeren. Verkiezingsprogramma's worden geschreven, er komen allerlei commissies en groeperingen bij elkaar. “We hebben een gezamenlijk verkiezingsmanifest opgesteld dat we breed over de bühne willen krijgen. We hebben het onder de aandacht gebracht van diverse programmacommissies en via formele en informele kanalen, via de media, via Kamerleden, bij de ministeries van VWS en OCW en via allerlei andere partijen”, zegt Mertens.

Hans van Goudoever, voorzitter raad van bestuur van Amsterdam UMC, draagt daar zijn steentje aan bij. “Bij een partij mocht ik aanschuiven bij de programmacommissie. Op die manier kun je je boodschap veel meer kracht bijzetten. Ook bij andere politieke partijen hebben we getracht invloed te hebben op de verkiezingsprogramma's.

Want als er eenzelfde boodschap staat in de programma’s van een aantal grote partijen is de kans groter dat die boodschap uiteindelijk in het regeerakkoord komt. Tegelijk is het van groot belang om de banden met de departementen aan te halen, die de overdrachtsdossiers naar de nieuwe bewindspersonen voorbereiden.”

Helen Mertens, voorzitter UMCNL

Helen Mertens • Foto: Maastricht UMC+

Acht thema’s

In het manifest van UMCNL worden acht ‘thema’s voor de gezondheid van morgen’ uitgelicht, zoals duurzaamheid, digitalisering en verantwoord geneesmiddelengebruik (zie kaders). Van de acht thema’s wegen er drie het zwaarst. Die vormen de kern van het verkiezingsmanifest: ‘de kracht van samenwerking’, ‘kennis en innovatie’, en ‘preventie: van zorg naar gezondheid’. “Alle acht thema’s zijn belangrijk”, zegt Mertens, “maar we weten dat we een scherpe boodschap moeten formuleren om de politiek te prikkelen. We denken dat deze drie punten in Den Haag het beste resoneren.”

Bij dat laatste thema, over preventie, formuleert UMCNL de wens dat er een preventienorm komt van 2 procent van het VWS-budget. “We roepen politieke partijen op om te investeren in gezondheid. Nu is investeren in preventie niet heel sexy. Dat is iets voor de lange adem en dat vraagt lef. Maar wil je echt van zorg naar gezondheid, en wil je dat de gezondheidszorg toegankelijk en betaalbaar blijft, dan is investeren in preventie noodzakelijk.”

Concurrentievermogen

Als het gaat over investeren in kennis en innovatie vindt UMCNL dat daar 3 procent van het bruto binnenlands product naartoe moet om internationaal concurrerend te zijn. Dat zijn geen onbescheiden bedragen. Mertens: “We leggen die vraag zo stevig op tafel omdat we zien dat het huidige kabinet sterk bezuinigd heeft op onderwijs en wetenschap. Als we voorop willen blijven lopen op het gebied van wetenschap en innovatie, dan zijn verdere kortingen onbespreekbaar. We hebben een fantastisch zorgstelsel in Nederland, maar de uitdagingen zijn enorm: krapte op de arbeidsmarkt, de zorgvraag die alleen maar stijgt en valorisatie moet echt beter.” Die 3 procent investeren in kennis en innovatie is in lijn met wat Mario Draghi schreef in zijn rapport over het Europese concurrentievermogen, stelt Van Goudoever. “Waar Nederland echt goed in is, is de life sciences & health-sector. Dat is nauw gelieerd aan de umc’s, die een unieke positie hebben met een kennis- en onderzoeksinstituut en patiënten bij elkaar in hetzelfde gebouw. In de Amsterdamse metropool is het de belangrijkste groeifactor. Het levert veel spin-off op. Zo maak je gebruik van de denkkracht en de organisatiegraad van Nederland.”

Azam Nurmohamed

Foto: Reza Nurmohamed

Data, digitalisering en AI

‘MEER COÖRDINATIE IN BELEID NODIG’

“Als ik de nieuwe minister een advies zou mogen geven: neem veel meer de regie.” Azam Nurmohamed, internist-nefroloog en Chief Medical Information Officer van Amsterdam UMC, vindt dat de overheid een grotere rol moet nemen in de coördinatie van beleid rond data, digitalisering en AI. “Veel centra zijn bezig dezelfde dingen te ontwikkelen. Dat is ontzettend jammer als je kijkt naar de schaarse resources aan mensen en middelen. De wet- en regelgeving is complex en dat staat innovatie, versnelling, implementatie en opschaling enorm in de weg.”Zowel zorg als onderzoek zouden volgens hem gebaat zijn bij veel grotere beschikbaarheid van patiëntendata. De overheid moet zich sterker inzetten om dat te bereiken, vindt Nurmohamed. “We hebben in 2011 de afslag gemist door één patiëntendossier voor heel Nederland af te schieten. Nu lopen we tegen problemen aan met gegevensuitwisseling en koppelingen van elektronische patiëntendossiers. Laten we diezelfde fout niet opnieuw maken.” Wetgeving als de Europese AI Act en de AVG maken het uitwisselen van data er niet makkelijker op. “Het zijn goede wetten, begrijp me niet verkeerd, maar goede spelregels zijn daarbij wel belangrijk om die noodzakelijke versnelling te faciliteren.”

Amsterdam UMC heeft zelf twee programma’s om die versnelling te bereiken: Datagedreven Werken en Samen Digitaal. Die zijn er bijvoorbeeld op gericht medewerkers mee te nemen in alle veranderingen, met leerpaden over data en digitale vaardigheden. Data en digitalisering is een van de speerpunten van de nieuwe meerjarenstrategie. “De AI-proeftuin is een ander voorbeeld van concrete actie op dit thema", zegt Nurmohamed. “Binnen de beschermde muren van Amsterdam UMC hebben we een manier ontwikkeld om veilig en verantwoord te experimenteren met generatieve AI. Het heet nog de proeftuin, maar eigenlijk is het al de proeffase voorbij.” Inmiddels zijn er immers al tientallen AI-projecten via deze proeftuin ontwikkeld. Van het transcriberen en gestructureerd samenvatten van overleggen, tot intelligente strategieën om op intranet alle protocollen te doorzoeken. “Het is echt een succes”, concludeert Nurmohamed.

Aan de top

Samenwerking, het derde hoofdthema, is volgens Van Goudoever noodzakelijk om tot echt passende zorg te komen. “Wereldwijd staat onze gezondheidszorg aan de top. We hebben het heel goed geregeld met ons systeem van huisartsen als poortwachter van de gezondheidszorg, algemene ziekenhuizen die veel doen en een aantal top-universitaire medische centra voor zeldzame en complexe aandoeningen. Maar ingewikkelde infrastructuur met dure apparaten moet je concentreren. Het spreiden van dure zorg moeten we met z’n allen tegengaan.”

Als voorbeeld noemt hij de spoedzorg. Er is niet in elk ziekenhuis een volledig bezette spoedpost met daarachter een IC nodig, vindt Van Goudoever. Het kan ook met een spoedpost om patiënten te stabiliseren, waarna ze met de Mobiele Intensive Care Unit (MICU) worden vervoerd naar een volledig uitgerust centrum. “Dan ga je uit van de kracht van samenwerking, bied je gezamenlijk uitstekende zorg en bespaar je veel schaars personeel.”

Samenwerken over de domeinen heen is noodzakelijk, vult Mertens aan. “Wij zien onze strategie als een uitgestoken hand om met meer partijen samen te werken. We moeten met elkaar kijken hoe we de zorg passend maken. Om die hele keten van zorg in te richten is samenwerking een vanzelfsprekendheid.”

Keuzes maken

Als pay-off van het verkiezingsmanifest schrijft UMCNL: ‘De umc’s zijn er klaar voor – nu is het aan de politiek!’ “Het is aan de politiek”, licht Van Goudoever toe, “om de umc’s in het centrum te zetten voor de netwerkzorg, om te organiseren dat de juiste zorg op de juiste plek is, terwijl we tegelijkertijd goed omgaan met de schaarse capaciteit. De politiek moet de keuzes maken die de umc’s in hun kracht zetten met hun rol in innovatie en in de kenniseconomie.”

Mertens vult aan: “Het is nu aan de politiek om keuzes te maken en te laten zien welke zaken ze belangrijk vinden. We snappen allemaal dat er veel geld naar defensie moet en naar andere zaken. Maar dan is het nog steeds belangrijk om de juiste keuzes te maken voor zorg en gezondheid. Dat vraagt lef, dat vraagt een kabinet dat verder durft te denken dan de eigen regeerperiode.” •

Hans van Goudoever • Foto: Amsterdam UMC

Passende medicatie tegen passende prijzen

Een van de acht thema’s van het verkiezingsmanifest van UMCNL gaat over geneesmiddelen: passende medicatie tegen passende prijzen. Want de beschikbaarheid en betaalbaarheid van medicatie staat onder druk. Daarom pleiten de umc's voor verantwoord gebruik van geneesmiddelen.

In Amsterdam UMC houdt de Commissie Dure en Weesgeneesmiddelen zich met dit onderwerp bezig. Deze commissie probeert de inzet van dure middelen zo efficiënt mogelijk te maken, want maar liefst tien procent van het complete ziekenhuisbudget gaat op aan dure geneesmiddelen. De commissie kijkt onder andere of er andere middelen, andere toedieningsvormen of andere doseringen denkbaar zijn. 

Een uitgebreid interview met de commissieleden is te lezen in het vorige nummer van Janus: Dossier Passende Zorg.

Het verkiezingsmanifest ‘Voor de gezondheid van morgen’ is te raadplegen via de website van UMCNL: NFU-verkiezingsmanifest: Voor de gezondheid van morgen | NFU

Maurits Ros

Foto: Amsterdam UMC

Duurzaamheid

‘WE MOETEN OMDENKEN’

“Veel medewerkers zijn gemotiveerd om bij te dragen aan verduurzaming”, zegt Maurits Ros, duurzaamheidscoördinator en medeoprichter van het Centrum voor Duurzame Zorg in Amsterdam UMC. “Maar ondertussen houden we nog erg vast aan oude werkwijzen. De nieuwe minister van VWS zou moeten zeggen dat de zorg van morgen niet is zoals we het vandaag hebben geregeld. We moeten omdenken.”

Dat betekent meer aandacht – en geld – voor preventie en gezondheid, zegt Ros, “want de meest duurzame zorg is de zorg die je niet hoeft te leveren.”

Ondertussen is Amsterdam UMC zelf ook op een andere manier bezig met duurzaamheid. Dat hoort bij de maatschappelijke rol, vindt Ros. “Wij zijn een grote kennisinstelling, we hebben resources en we hebben de knappe koppen. Die moeten we dan ook gebruiken voor een van de grootste maatschappelijke vraagstukken van deze tijd: hoe maken we de zorg toekomst­bestendig, binnen de grenzen van de planeet?”

Dat betekent kennisontwikkeling over hoe je kunt bevorderen dat de zorg daadwerkelijk gaat verduurzamen. Zo richt recent benoemd hoogleraar Gynaecologie Wouter Hehenkamp zich op doelmatige en duurzame zorg. Het heeft ook heel praktische kanten: er wordt in Amsterdam UMC aan meer dan 50 verduurzamingsprojecten gewerkt. Voor de top-20 van veel gebruikte medische wegwerpmaterialen worden alternatieven gezocht – en gevonden – die minder impact hebben op het milieu. Door over te stappen van anesthesie via een mondkapje naar intraveneuze toediening wordt de broeikasuitstoot van anesthesiegassen met 98 procent gereduceerd. De landelijke richtlijn is daar inmiddels op aangepast. Het aantal Green Teams binnen Amsterdam UMC is in korte tijd gestegen van 5 naar 70. “Tot vorig jaar lag de focus op het creëren van bewustwording. Dat is goed gelukt. Dat zegt wat over de intrinsieke motivatie bij veel mensen om iets te doen.” Amsterdam UMC heeft zich verbonden aan de Green Deal 3.0 en duurzaamheid is stevig verankerd in de nieuwe strategie. Maar het kan nog beter, vindt Ros. “We willen ervoor zorgen dat duurzaamheid onderdeel wordt van ‘het nieuwe normaal’ en in elk besluit wordt meegewogen. De minister kan het goede voorbeeld geven door de verzekeraars opdracht te geven duurzame zorg beter te belonen dan niet-duurzame zorg.”